Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Üniversite Öğrencilerinin Kompulsif Çevrimiçi Satın Alma Davranışları ve Öz Duyarlık Düzeyleri / The Relationship Between Compulsive Online Buying and Self-Compassion Levels of University Students

Yıl 2025, Cilt: 16 Sayı: 1, 50 - 62, 25.06.2025
https://doi.org/10.19160/e-ijer.1654186

Öz

Bu çalışmada üniversite öğrencilerinin öz duyarlıkları ile çevrimiçi kompulsif satın alma davranışları arasındaki ilişki araştırılmıştır. Bu amaçla, üniversite öğrencilerinin öz duyarlılıklarının, kompulsif çevrimiçi satın alma davranışını yordamadaki rolünü incelemek amacıyla ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Çalışma grubu, 2024-2025 eğitim öğretim yılında Ondokuz Mayıs Üniversitesi'nde öğrenim gören 226 üniversite öğrencisinden oluşmuştur. Katılımcıların 168'i (%74,3) kadın, 58'i (%25,7) erkektir. Ortalama yaş 20,91'dir. Araştırma verileri Öz Duyarlık Ölçeği ve Çevrimiçi Kompülsif Satın Alma Ölçeği kullanılarak elde edilmiştir. Verilerin analizinde Çoklu Doğrusal Regresyon Analizi, Pearson Moment Korelasyon Katsayısı ve MANOVA kullanılmıştır. Çoklu Doğrusal Regresyon Analizi sonuçlarına göre, öz duyarlık ölçeği alt boyutları çevrimiçi kompulsif satın alma puanları için açıklanan toplam varyansın yaklaşık %28'ini açıklamaktadır. Öz sevecenlik alt boyutu ve aşırı özdeşleşme alt boyutu çevrimiçi kompulsif satın alma puanlarının anlamlı yordayıcılarıdır; Öz-yargılama, paylaşım farkındalığı, izolasyon ve bilinç alt boyutlarının çevrimiçi kompulsif satın alma puanlarının anlamlı yordayıcıları olmadığı görülmektedir. Sonuçlar literatür ışığında tartışılmıştır. Öz duyarlılığı düşük olan bireylerin, duygusal boşlukları doldurmak için harcama yapma yoluna gidebileceği ve satın alma yoluyla sağlayacakları kısa vadede psikolojik rahatlama yaratabileceği şeklinde yorumlanmıştır. Bunun ise bireyi, kalıcı olmayan bir rahatlama sağlayarak daha fazla satın alma davranışına itebileceği şeklinde yorumlanmıştır. Ayrıca, üniversite öğrencilerinin öz-şefkat ve çevrimiçi kompulsif satın alma puanları arasında cinsiyete göre anlamlı bir fark yoktur. Literatürde de cinsiyetin etkisiyle ilgili çelişkili sonuçlar söz konusudur bunun bireylerin davranışlarının çok boyutlu yapısından kaynaklandığı ve bireyin psikolojik durumu ile çevresel faktörlerin de burada önemli bir rol oynadığı söylenebilir.

Etik Beyan

Bu araştırma için etik izin, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal ve Beşerî Etik Kurulunun 31/01/2025 tarih ve 2025- 54 sayılı kararıyla alınmıştır.

Kaynakça

  • Akbaş, U., & Tavşancıl, E. (2015). Farklı örneklem büyüklüklerinde ve kayıp veri örüntülerinde ölçeklerin psikometrik özelliklerinin kayıp veri baş etme teknikleri ile incelenmesi. Journal of Measurement and Evaluation in Education and Psychology, 6(1), 38-57. https://doi.org/10.21031/epod.26476
  • Akın, Ü., Akın, A., & Abacı, R. (2007). Öz-duyarlık ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(33), 1-10. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/87628
  • Akkaş, İ. (2021). Çevrimiçi (online) alışveriş bağımlılığı üzerine araştırma: Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi örneği. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 8(4), 236-256. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1986805
  • Albrecht, U., Kirschner, N.E. & Grüsser, S.M. (2007). Diagnostic instruments for behavioural addiction: an overview. Psychosoc Med., 4. 1-11 https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2736529/
  • Allen, A. B., & Leary, M. R. (2010). Self-Compassion, stress, and coping. Social and Personality Psychology Compass, 4, 107-118. https://doi.org/10.1111/j.1751-9004.2009.00246.x
  • Andreassen, C. S., Griffiths, M. D., Pallesen, S., Bilder, R. M., Torsheim, T., & Aboujaoude, E. (2015). The bergen shopping addiction scale: Reliability and validity of a brief screening test. Front Psychol., 6:1374. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2015.01374
  • Black, D. W. (2007). Compulsive buying disorder: a review of the evidence. CNS Spectrums, 12(2), 124-132. https://l24.im/fBpqKQI
  • Bozdağ, Y. T. (2015). Parayla saadet olur mu? Kompulsif çevrimiçi satın alma davranışıyla ilgili değişkenlerin incelenmesi ve Bergen alışveriş bağımlılığı ölçeğinin Türkçe uyarlanması (Yüksek lisans tezi, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi). YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
  • Bozdağ, Y., & Alkar, Ö. Y. (2018). Bergen alışveriş bağımlılığı ölçeği’nin kompülsif çevrimiçi satın alma davranışına uyarlanması. Bağımlılık Dergisi, 19(2), 23-34. https://l24.im/fgJi82r
  • Christenson, G. A., Faber, R. J., de Zwaan, M., Raymond, N. C., Specker, S. M., Ekern, M. D., Mackenzie, T. B., Crosby, R. D., Crow, S. J., & Eckert, E. D. (1994). Compulsive buying: Descriptive characteristics and psychiatric comorbidity. The Journal of Clinical Psychiatry, 55(1), 5–11. https://europepmc.org/article/med/8294395
  • Dittmar, H. (2005). A longitudinal study of consumer behavior: The role of materialism, compulsive buying, and consumer dissatisfaction in explaining consumer purchasing patterns. Journal of Economic Psychology, 26(3), 419-430. https://doi.org/10.1080/0267257X.2017.1347341
  • Faber, R. J., & Christenson, G. A. (1996). In the mood to buy: Differences in the mood states experienced by compulsive buyers and other consumers. Psychology & Marketing, 13(8), 803-819. https://doi.org/10.1002/(sici)1520-6793(199612)13:8%3c803::aid-mar6%3e3.0.co;2-j
  • Faber, R. J., & O'Guinn, T. C. (1992). A clinical screener for compulsive buying. Journal of Consumer Research, 19(3), 459-469. https://www.jstor.org/stable/2489402
  • George, D., & Mallery, M. (2010). SPSS for Windows step by step: A simple guide and reference, 17.0 update (10a ed.) Boston: Pearson. https://l24.im/87jGm40
  • Germer, C. (2009). The mindful path to self-compassion: Freeing yourself from destructive thoughts and emotions. Guilford press. https://l24.im/l2vWY
  • Gilbert, P. (2010). The compassionate mind: A new approach to life's challenges. New Harbinger Publications. https://l24.im/C5aQ
  • Günüç, S., & Doğan Keskin, A. (2016). Çevrimiçi alışveriş bağımlılığı: Belirtiler, nedenler ve etkiler. Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 3(3), 339-364. DOI 10.15805/addicta.2016.3.0104
  • İkiz, E. & Totan, T. (2012). Üniversite öğrencilerinde öz-duyarlık ve duygusal zekânın incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(1), 51-71. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/53289
  • Kadıoğlu, Z. K. (2014). Tüketim iletişimi: Süreçler, algılar ve tüketici. Pales Yayıncılık.
  • Karasar, N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Yayın Dağıtım.
  • Larsen, E. C., & Goh, S. L. (2013). Exploring compulsive buying: Its relationship to emotional well-being and self-compassion. Journal of Economic Psychology, 34, 57-66.
  • Lim X.-J., Cheah J.-H., Cham T. H., Ting H., & Memon M. A. (2020). Compulsive buying of branded apparel, its antecedents, and the mediating role of brand attachment. Asia Pacific Journal of Marketing and Logistics, 32(7), 1539–1563. https://doi.org/10.1108/apjml-03-2019-0126
  • Lourenço Leite P., Pereira V. M., Nardi A. E., & Silva A. C. (2014). Psychotherapy for compulsive buying disorder: A systematic review. Psychiatry Research, 219(3), 411–419. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2014.05.037
  • Mueller, A., Mitchell, J. E., & de Zwaan, M. (2014). Compulsive buying and comorbidity with other psychiatric disorders. Psychiatry Research, 219(3), 330-337.
  • Müller A., Brand M., Claes L., Demetrovics Z., de Zwaan M., Fernández-Aranda F., et al. (2019). Buying-shopping disorder-is there enough evidence to support its inclusion in ICD-11? CNS Spectr.;24:374–9. https://doi.org/10.1017/S1092852918001323
  • Müller A., Mitchell J.E., Crosby R.D., Cao L., Johnson J., Claes L., et al. (2012). Mood states preceding and following compulsive buying episodes: an ecological momentary assessment study. Psychiatry Research, 200, 575–80. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2012.04.015
  • Neff, K. D. (2003a). Self-compassion: An alternative conceptualization of a healthyattitude toward oneself. Self and Identity, 2, 85-101. https://doi.org/10.1080/15298860309032
  • Neff, K. D. (2003b). The development and validation of a scale to measure self-compassion. Self and Identity, 2(3), 223-250. https://doi.org/10.1080/15298860309027
  • Ridgway, N. M., Kukar-Kinney, M., & Monroe, K. B. (2008). An expanded conceptualization and a new measure of compulsive buying. Journal of Consumer Research, 35(3), 522-532. https://doi.org/10.1086/591108
  • Schneider, E. F. (2013). Understanding the compulsive consumer. Journal of Economic Psychology, 39, 99-108.
  • Shoham, A., & Makovec Brenčič, M. (2003). Compulsive buying behavior. Journal Of Consumer Marketing, 20(2), 127-138. https://doi.org/10.1108/07363760310464596
  • Sirois, F. M., Molnar, D. S., & Hirsch, J. K. (2015). Self-compassion, stress, and coping in the context of chronic illness. Self and Identity, 14(3), 334-347. https://doi.org/10.1080/15298868.2014.996249
  • Sönmez, U. (2019). Online alışverişe yönelik satın alma tarzlarının kişilik tipleri açısından incelenmesi: Sakarya ili örneği (Doktora tezi, Sakarya Üniversitesi). YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
  • Tabak, M. Y., ve Kahraman, S. (2022). Genç yetişkinlerde sosyal görünüş kaygının kompulsif çevrimiçi satın alma üzerindeki yordayıcı etkisi. Bağımlılık Dergisi, 23(1), 22-29. https://doi.org/10.51982/bagimli.953281
  • Weinstein, A., Mezig, H., Mizrachi, S., & Lejoyeux, M. (2015). A study investigating the association between compulsive buying with measures of anxiety and obsessive–compulsive behavior among internet shoppers. Comprehensive psychiatry, 57, 46-50. https://doi.org/10.1016/j.comppsych.2014.11.003
  • Yiğit, A. G., ve Yiğit, M. (2020). Kompulsif satın alma davranışının Y ve Z kuşaklarında cinsiyetler arası analizi. OPUS International Journal of Society Researches, 16(28), 1223-1240. https://doi.org/10.26466/opus.752184

The Relationship Between Compulsive Online Buying and Self-Compassion Levels of University Students / Üniversite Öğrencilerinin Kompulsif Çevrimiçi Satın Alma Davranışları ve Öz Duyarlık Düzeyleri

Yıl 2025, Cilt: 16 Sayı: 1, 50 - 62, 25.06.2025
https://doi.org/10.19160/e-ijer.1654186

Öz

This study investigated the relationship between self-compassion and online compulsive buying behaviors of university students. For this purpose, a relational screening model was used to examine the role of self-compassion of university students in predicting compulsive online buying behavior. The study group consisted of 226 university students studying at Ondokuz Mayıs University in the 2024-2025 academic year. 168 (74.3%) of the participants were female and 58 (25.7%) were male. The average age was 20.91. The research data were obtained using the Self-Compassion Scale and the Online Compulsive Buying Scale. Multiple Linear Regression Analysis, Pearson Moment Correlation Coefficient and MANOVA were used in the analysis of the data. According to the results of Multiple Linear Regression Analysis, the sub-dimensions of the self-compassion scale explain approximately 28% of the total variance explained for online compulsive buying scores. The self-compassion sub-dimension and the over-identification sub-dimension are significant predictors of online compulsive buying scores; It is seen that the self-judgment, sharing awareness, isolation and consciousness sub-dimensions are not significant predictors of online compulsive buying scores. The findings are discussed in the light of literature. It has been interpreted that individuals with low self-compassion may spend to fill emotional voids and that they may provide psychological relief in the short term through purchasing. This has been interpreted as providing temporary relief to the individual and thus encouraging more purchasing behavior. In addition, there is no significant difference between the self-compassion and online compulsive buying scores of university students according to gender. In the literature, there are contradictory results regarding the effect of gender; it can be said that this is due to the multidimensional structure of individuals' behaviors and that the psychological state of the individual and environmental factors also play an important role here

Etik Beyan

Ethical permission for this research was obtained by the decision of Ondokuz Mayıs University, Social and Human Ethics Committee dated 31/01/2025 and numbered 2025-54.

Kaynakça

  • Akbaş, U., & Tavşancıl, E. (2015). Farklı örneklem büyüklüklerinde ve kayıp veri örüntülerinde ölçeklerin psikometrik özelliklerinin kayıp veri baş etme teknikleri ile incelenmesi. Journal of Measurement and Evaluation in Education and Psychology, 6(1), 38-57. https://doi.org/10.21031/epod.26476
  • Akın, Ü., Akın, A., & Abacı, R. (2007). Öz-duyarlık ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(33), 1-10. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/87628
  • Akkaş, İ. (2021). Çevrimiçi (online) alışveriş bağımlılığı üzerine araştırma: Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi örneği. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 8(4), 236-256. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1986805
  • Albrecht, U., Kirschner, N.E. & Grüsser, S.M. (2007). Diagnostic instruments for behavioural addiction: an overview. Psychosoc Med., 4. 1-11 https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2736529/
  • Allen, A. B., & Leary, M. R. (2010). Self-Compassion, stress, and coping. Social and Personality Psychology Compass, 4, 107-118. https://doi.org/10.1111/j.1751-9004.2009.00246.x
  • Andreassen, C. S., Griffiths, M. D., Pallesen, S., Bilder, R. M., Torsheim, T., & Aboujaoude, E. (2015). The bergen shopping addiction scale: Reliability and validity of a brief screening test. Front Psychol., 6:1374. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2015.01374
  • Black, D. W. (2007). Compulsive buying disorder: a review of the evidence. CNS Spectrums, 12(2), 124-132. https://l24.im/fBpqKQI
  • Bozdağ, Y. T. (2015). Parayla saadet olur mu? Kompulsif çevrimiçi satın alma davranışıyla ilgili değişkenlerin incelenmesi ve Bergen alışveriş bağımlılığı ölçeğinin Türkçe uyarlanması (Yüksek lisans tezi, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi). YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
  • Bozdağ, Y., & Alkar, Ö. Y. (2018). Bergen alışveriş bağımlılığı ölçeği’nin kompülsif çevrimiçi satın alma davranışına uyarlanması. Bağımlılık Dergisi, 19(2), 23-34. https://l24.im/fgJi82r
  • Christenson, G. A., Faber, R. J., de Zwaan, M., Raymond, N. C., Specker, S. M., Ekern, M. D., Mackenzie, T. B., Crosby, R. D., Crow, S. J., & Eckert, E. D. (1994). Compulsive buying: Descriptive characteristics and psychiatric comorbidity. The Journal of Clinical Psychiatry, 55(1), 5–11. https://europepmc.org/article/med/8294395
  • Dittmar, H. (2005). A longitudinal study of consumer behavior: The role of materialism, compulsive buying, and consumer dissatisfaction in explaining consumer purchasing patterns. Journal of Economic Psychology, 26(3), 419-430. https://doi.org/10.1080/0267257X.2017.1347341
  • Faber, R. J., & Christenson, G. A. (1996). In the mood to buy: Differences in the mood states experienced by compulsive buyers and other consumers. Psychology & Marketing, 13(8), 803-819. https://doi.org/10.1002/(sici)1520-6793(199612)13:8%3c803::aid-mar6%3e3.0.co;2-j
  • Faber, R. J., & O'Guinn, T. C. (1992). A clinical screener for compulsive buying. Journal of Consumer Research, 19(3), 459-469. https://www.jstor.org/stable/2489402
  • George, D., & Mallery, M. (2010). SPSS for Windows step by step: A simple guide and reference, 17.0 update (10a ed.) Boston: Pearson. https://l24.im/87jGm40
  • Germer, C. (2009). The mindful path to self-compassion: Freeing yourself from destructive thoughts and emotions. Guilford press. https://l24.im/l2vWY
  • Gilbert, P. (2010). The compassionate mind: A new approach to life's challenges. New Harbinger Publications. https://l24.im/C5aQ
  • Günüç, S., & Doğan Keskin, A. (2016). Çevrimiçi alışveriş bağımlılığı: Belirtiler, nedenler ve etkiler. Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 3(3), 339-364. DOI 10.15805/addicta.2016.3.0104
  • İkiz, E. & Totan, T. (2012). Üniversite öğrencilerinde öz-duyarlık ve duygusal zekânın incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(1), 51-71. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/53289
  • Kadıoğlu, Z. K. (2014). Tüketim iletişimi: Süreçler, algılar ve tüketici. Pales Yayıncılık.
  • Karasar, N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Yayın Dağıtım.
  • Larsen, E. C., & Goh, S. L. (2013). Exploring compulsive buying: Its relationship to emotional well-being and self-compassion. Journal of Economic Psychology, 34, 57-66.
  • Lim X.-J., Cheah J.-H., Cham T. H., Ting H., & Memon M. A. (2020). Compulsive buying of branded apparel, its antecedents, and the mediating role of brand attachment. Asia Pacific Journal of Marketing and Logistics, 32(7), 1539–1563. https://doi.org/10.1108/apjml-03-2019-0126
  • Lourenço Leite P., Pereira V. M., Nardi A. E., & Silva A. C. (2014). Psychotherapy for compulsive buying disorder: A systematic review. Psychiatry Research, 219(3), 411–419. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2014.05.037
  • Mueller, A., Mitchell, J. E., & de Zwaan, M. (2014). Compulsive buying and comorbidity with other psychiatric disorders. Psychiatry Research, 219(3), 330-337.
  • Müller A., Brand M., Claes L., Demetrovics Z., de Zwaan M., Fernández-Aranda F., et al. (2019). Buying-shopping disorder-is there enough evidence to support its inclusion in ICD-11? CNS Spectr.;24:374–9. https://doi.org/10.1017/S1092852918001323
  • Müller A., Mitchell J.E., Crosby R.D., Cao L., Johnson J., Claes L., et al. (2012). Mood states preceding and following compulsive buying episodes: an ecological momentary assessment study. Psychiatry Research, 200, 575–80. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2012.04.015
  • Neff, K. D. (2003a). Self-compassion: An alternative conceptualization of a healthyattitude toward oneself. Self and Identity, 2, 85-101. https://doi.org/10.1080/15298860309032
  • Neff, K. D. (2003b). The development and validation of a scale to measure self-compassion. Self and Identity, 2(3), 223-250. https://doi.org/10.1080/15298860309027
  • Ridgway, N. M., Kukar-Kinney, M., & Monroe, K. B. (2008). An expanded conceptualization and a new measure of compulsive buying. Journal of Consumer Research, 35(3), 522-532. https://doi.org/10.1086/591108
  • Schneider, E. F. (2013). Understanding the compulsive consumer. Journal of Economic Psychology, 39, 99-108.
  • Shoham, A., & Makovec Brenčič, M. (2003). Compulsive buying behavior. Journal Of Consumer Marketing, 20(2), 127-138. https://doi.org/10.1108/07363760310464596
  • Sirois, F. M., Molnar, D. S., & Hirsch, J. K. (2015). Self-compassion, stress, and coping in the context of chronic illness. Self and Identity, 14(3), 334-347. https://doi.org/10.1080/15298868.2014.996249
  • Sönmez, U. (2019). Online alışverişe yönelik satın alma tarzlarının kişilik tipleri açısından incelenmesi: Sakarya ili örneği (Doktora tezi, Sakarya Üniversitesi). YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
  • Tabak, M. Y., ve Kahraman, S. (2022). Genç yetişkinlerde sosyal görünüş kaygının kompulsif çevrimiçi satın alma üzerindeki yordayıcı etkisi. Bağımlılık Dergisi, 23(1), 22-29. https://doi.org/10.51982/bagimli.953281
  • Weinstein, A., Mezig, H., Mizrachi, S., & Lejoyeux, M. (2015). A study investigating the association between compulsive buying with measures of anxiety and obsessive–compulsive behavior among internet shoppers. Comprehensive psychiatry, 57, 46-50. https://doi.org/10.1016/j.comppsych.2014.11.003
  • Yiğit, A. G., ve Yiğit, M. (2020). Kompulsif satın alma davranışının Y ve Z kuşaklarında cinsiyetler arası analizi. OPUS International Journal of Society Researches, 16(28), 1223-1240. https://doi.org/10.26466/opus.752184
Toplam 36 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık (Diğer)
Bölüm Sayı Makaleleri
Yazarlar

Sadıg Namazov 0009-0007-9429-2575

Hatice Epli 0000-0001-9122-1922

Yayımlanma Tarihi 25 Haziran 2025
Gönderilme Tarihi 9 Mart 2025
Kabul Tarihi 19 Haziran 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025Cilt: 16 Sayı: 1

Kaynak Göster

APA Namazov, S., & Epli, H. (2025). Üniversite Öğrencilerinin Kompulsif Çevrimiçi Satın Alma Davranışları ve Öz Duyarlık Düzeyleri / The Relationship Between Compulsive Online Buying and Self-Compassion Levels of University Students. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 16(1), 50-62. https://doi.org/10.19160/e-ijer.1654186

This journal uses a CC BY-NC-SA license.


[email protected]        http://www.e-ijer.com       Adres: Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi  Bornova/İzmir