Gazi Akademik Bakış

Öz

Tarih ve uluslararası ilişkiler açısından önemli tanıklar olan arşivler, “devlet varlığının hafızası” olarak stratejik önem taşımaları yanında; devletin ve kişilerin haklarını, diplomatik ilişkilerin belgelerini koru­yarak bir konuyu aydınlatıp yeniden düzenlemeyi sağlarlar. 19.yüzyıldan itibaren savaşlara girme­yen İsveç, izlemiş olduğu tarafsızlık politikası çerçevesinde Osmanlı Devleti ile ilişkilerini diplomatik ve ekonomik alanda geliştirmişti. İsveç, XII. Charles’ten itibaren İstanbul’da kalıcı bir temsilcilik açarak Osmanlı Devleti’ndeki gelişmeleri yakından takip etmişti. İsveçli diplomatların gönderdiği raporlar ve Osmanlı ülkesini ziyaret eden diplomat ve seyyahların anıları, Türk dış politikası çalışmalarında önemli bir kaynak teşkil etmektedir. Türk tarihinin yazılması ve öğrenilmesinde büyük önem taşıyan bu kay­naklar İsveç Devlet Arşivi (Riksarkivet) ve İsveç Askeri Arşivi’nde (Krigsarkivet) bulunmaktadır. Ma­alesef Türk dış politikası araştırmalarında İsveç arşivlerinden yeterince istifade edilememiştir. Hâlbuki İsveç arşivlerinde 17.yüzyıldan itibaren Osmanlı-İsveç ilişkileri, Osmanlı idaresi, siyasi, ekonomik ve kültürel konulara dair çok sayıda belge bulmak mümkündür. XII. Charles’ın Osmanlı’da uzun bir süre kalması ve Şark kültürü ile tanışması İsveç üzerinde günümüze kadar önemli izler bırakmasına neden olmuştu. İsveçli diplomatların yazmış oldukları anılar ve Türkiye’den götürmüş oldukları eserler de Türk diplomasi tarihi açısından önemli kaynaklar teşkil etmektedir. İsveç, gerek Balkan Savaşlarında gerekse I. Dünya Savaşı’nda tarafsız bir politika izlediği için diplomatları da olayları yakından takip etme fırsatı elde etmişti.

Söz konusu çalışmanın amacı, Türk dış politikası araştırmalarında önemli bir yer teşkil edecek olan İsveç Arşivlerinde bulunan Türkiye fonlarını tanıtmaktır.