Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi

Öz

Bir toplumun eğitim sisteminin kurulması eğitim felsefesinin, işletilmesi ise eğitim
politikasının bu amaçları gerçekleştirme doğrultusunda faaliyet göstermesiyle ilgilidir. Eğitim
politikalarının oluşturulması ve sürdürülmesinde toplumun kültür değerlerine uyum ve çağın
değerleri arasında bir dengenin kurulması zorunluluktur. Bunu yaparken eğitim üzerinde
düşünceleri olan filozof, bilgin ve sanatçıların görüşlerinden istifade etmek, çalışmalardaki
verimi ve eğitimdeki başarıyı artırır.
Önemli bir sanatçı, devlet adamı ve düşünür olan Cengiz Aytmatov‟un geliştirdiği
mankurt kavramı eğitim ve kültür politikalarının bir konusudur. İnsanlar kendiliğinden
mankurtlaşmaz, başka biri onları mankurtlaştırır. Mankurtlaştırma; bir dıĢ gücün içerideki
egemen sınıfla iĢbirliği yaparak ülkenin eğitim ve kültür politikalarını milletin aleyhine
değiĢtirerek, ulusal kimliğinden uzaklaĢtırma, kendi toplumuna ve kültürüne yabancılaĢtırma,
bilinçsizleĢtirme ve sömürüye açık hale getirme, sonra da yardım ediyormuĢ kanaati yaratarak
toplumun zihnini yeniden kurgulayıp sömürgecilerin zihinsel kölesi durumuna getirmek için
milleti kendi değerlerine düĢman etmeyi anlatan sosyo-kültürel bir kavramdır. Bu süreçten
geçenler “mankurt” olarak toplumdaki yerini alır.
Bu çalıĢmada Aytmatov‟un eğitim biliminin konularından biri haline getirdiği insan
zihninin sömürgeleĢtirilmesinden hareket edildi. Aytmatov‟un bu probleme neden ilgi
duyduğundan hareketle, ulaşmış olduğu mankurtlaştırma durumunun analizi yapıldı.
Aytmatov‟un eğitim bilimlerine bir katkı olarak ortaya koyduğu ekolojik-etnopedagog özelliği
gösterildi. Eğitim politikalarının sık sık değiştiği ülkelerde eğitimdeki millîlik niteliğinin
aşındırılmasının mankurtlaşmaya yol açtığı için, eğitim politikası uygulayıcılarının eğitimin
millîliğini özenle korumaları gerektiği ortaya çıkmaktadır. Çalışmanın en önemli çıkarımı, eğitim
sürecindeki tarafların gelenekten gelen ampirik bilgiyi ve sosyal-kültürel değerler deposu olan
etnopedagojiyi göz önünde bulundurmalarıdır.