e-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi

Öz

Abstract

The aim of the study was to assess the school administrators’ selection policy implemented by Ministry of National Education on 10th June 2014 in regard to equality and assurance principle of human resources management and to determine the effects of this practice on loyalty of new administrators to the state. The study was designed as a case study whereby qualitative data were collected using a semi-structured interview form, and analyzed with content analysis method. Fifteen school administrator candidates, who experienced the process of school administrators’ selection carried out in August of 2014 by Ministry of National Education, constituted the study group. In the light of the data, some participants stated that loyalty to superiors on duty could come to forefront rather than loyalty to the state and laws. Furthermore; according to most of the participants, lack of principalship experience could bring about negative outcomes in terms of administrators’ performance.
Key Words: Equality, Assurance, Loyalty, School Administrator Selection.


Genişletilmiş Özet

Problem: İnsan kaynakları yönetimi (İKY) örgütlerin uzun zamandır önemli yönetimsel bir parçasıdır. Çünkü İKY’nin işlevleri örgütlerdeki bütün personeli etkiler. Yani personelin performansına bağlı olan‘‘örgütlerin etkililiği, yaşayabilirliği ve kârlılığı’’ bu işlevler tarafından etkilenir (Tracey, 1994). Okul yöneticilerinin rollerindeki ve liderlik tarzlarındaki değişim ve onlardan beklenenlerin farklılaşması nedeniyle eğitim örgütlerindeki, insan kaynakları yönetiminin zor konulardan birisi okul yöneticilerin seçimi ve işe alımdır (Pounder ve Young, 1996). Chapman’e (2005) göre ise okul yöneticilerini işe almanın yanı sıra onların işlerindeki devamını sağlama konusunda da problemler vardır. Hükümetlerin politikaları, okul yöneticilerin işe devam isteklerini olumsuz yönde etkilemektedir. İşin koşulları, politikalar yoluyla iyileştirilmezse, becerikli yöneticilerin devamını sağlama ve gelecekteki yetenekli yöneticileri çekme zorlaşacaktır. Bu nedenle, yönetici seçme, işe alma ve yükseltme süreçlerinde İKY ilkelerine önem verilmesi gerektiği söylenebilir.
Tutum’a (1979) göre eşitlik İKY’nin önemli ilkelerinden biridir. Araştırmacı, bu ilkeyi geniş anlamda ele almıştır. Personel arasında din, dil, ırk, cinsiyet, fikir ve inanış ile ilgili olan kişisel özelliklerine göre ayrım yapılmaması olarak açıklamıştır. Ayrıca Tyson (2006) engelli insanlara ve yaşa karşı önyargılı olmamayı da eşitlik ilkesi ile ilişkilendirmiştir. İKY’nin bir diğer ilkesi ise güvencedir. Güvence, işgörenlere, ekonomik ve sosyal avantajlarını kaybetmeden korkmadığı ve ciddi bir suç işlemedikçe personel haklarının devamını kaybetmekten şüphelenmediği güvenli bir çalışma alanı sağlamadır (Sabuncuoğlu, 2000). Bir başka önemli nokta ise personelin örgüte ve kanunlara bağlılığıdır. Birşeye bağlılık yoğunlaştığında sadakat meydana gelir (Koç, 2009). Bu noktadan hareketle, okul yöneticilerin örgütlerine ve yasalara bağlılığı eğitimsel örgütlere olan sadakatı oluşturmak için desteklenmelidir. Işgörenlerin sadakati konusunda çeşitli araştırmalar vardır. Sadakat farklı açılardan önemli görülmektedir. Chen, Tsui ve Farh (2002) iş görenlerin performansının örgüte olan sadakatı tarafından etkilendiğini işaret etmektedirler. Bununla birlikte, Komskiene, Svagzdiene ve Benetyte (2009) örgütsel amaçlara etkili bir biçimde ulaşırken sadakatın işgörenlerin motivasyonu için önemli olduğunu vurgularlar.
Türkiye’de okul yöneticilerin seçimi ve işe alımı Milli Eğitim Bakanlığı tarafından düzenlenen yönetmelikler yoluyla gerçekleştirilmektedir. 10 Haziran 2014 tarihinde yayımlanan son yönetmelikten önce yöneticilerin seçimi ve işe alımı birkaç değişikliğe rağmen 2009 yılında çıkarılan yönetmelik vasıtasıyla yapılmaktaydı. Bu iki yönetmelik arasındaki fark vardır. Yeni yönetmelikle dört yıl ve üzeri yöneticilik görevi yapmış olan yöneticiler görevlerinden alınmıştır ve yöneticiler artık tüm iş hayatları boyunca atanmamakta, yalnızca dört yıllığına görevlendirilmektedirler. Ayrıca, yönetici seçme uygulaması da oldukça değişmiştir. Yöneticilerin dört yılık görevleri bittiğinde, paydaşları (ilçe milli eğitim yöneticileri, öğretmenler, okul aile birlikleri, öğrenci temsilcileri) tarafından verilen puanlar yoluyla tekrar seçilebilmektedir. 100 puan üzerinden 75 ve üzeri puan alamayan yada ilk defa görevlendirilecek yöneticiler sözlü bir sınava tabi tutulacaktır.
Bu çalışmanın amacı 10 Haziran 2014 tarihinde uygulamaya konulan son yönetici seçme politikasını insan kaynakları yönetiminin eşitlik ve güvence ilkesine göre değerlendirmek ve bu uygulamanın yeni yöneticilerin devlete sadakatine etkisini belirlemektir.
Yöntem: Çalışma durum çalışması yöntemi ile modellenmiş, nitel veriler yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılarak toplanmıştır ve içerik analizi yöntemi ile analiz edilmiştir. Çalışma grubunu, Ağustos 2014 tarihinde yönetici seçme uygulamasına katılan on beş kişi oluşturmaktadır. Katılımcıların bazıları bu uygulamadan sonra okul yöneticisi olarak görevlendirilirken; bazıları öğretmen olarak çalışma hayatlarına devam etmektedir.
Bulgular ve Tartışmalar: Genel olarak katılımcılar, sözlü sınav süresince adayların avantajına ya da dezavantajına durumların gerçekleştiğini düşünmektedirler. Adayların nesnel ve adaletli bir şekilde değerlendirilmediğini belirtmişlerdir. İşcan ve Sayın (2010) örgütsel adalet, güven ve iş tatmini arasında bir ilişki olduğu sonucuna ulaşmışlardır. Bu nedenle örgütler için eşitliğin önemli bir konu olduğu düşünülebilir.
Katılımcıların birçoğu, okul yöneticilerine örgütte bir konum sağlama ve tanınma fırsatı verilmediğini ifade etmişlerdir. Bu uygulama sonucunda okul yöneticiliğinin yalnızca dört yıllık bir görevlendirme olduğu vurgulanmıştır. Böylece yetenekli yöneticilerin örgütte tutunabilmeleri için fırsatın da verilmediğini belirtmişlerdir. Bir başka bulguya göre ise katılımcıların çoğunluğu, bu yönetici seçme uygulamasıyla yöneticilerin sadakatinin diğer insanlara, politik güçlere doğru kayabileceğine inanmaktadırlar. Ayrıca katılımcılar iş güvencesinin hale devam ettiğini fakat makam güvencesinin artık kalmadığını ifade etmişlerdir. Son olarak katılımcılara göre güvencenin olmayışının yöneticilerin sadakatı devlete ve yasalara değil, üst yöneticilere doğru yönelebileceğini ifade etmişlerdir.
Öneriler: Uygulanan bu yönetmeliğin insan kaynaklarının diğer ilkeleri açısından değerlendirilmesi yararlı olabilir. Dahası bu yönetmelik, daha kapsamlı olarak ve daha geniş çalışma grubu ile diğer ilkeler bağlamında da incelenmelidir. Bu sürece adaylara puan vererek katılan değerlendiricilerin görüşleri alınabilir.
Anahtar Kelimeler: Eşitlik, Güvence, Sadakat, Okul yöneticisi seçimi